Ja zeggen, nee doen: het ADHD-brein in actie.

We kennen het allemaal: vol enthousiasme roepen dat je erbij bent, om later toch ineens ‘geen tijd’ of ‘andere plannen’ te hebben. Voor mensen met ADHD is dit geen zeldzaamheid, maar een patroon dat diepgeworteld zit in hoe hun brein werkt. Maar waarom gebeurt dit zo vaak? Laten we eens duiken in de wetenschap achter dit typische ADHD-fenomeen.

Het enthousiasme van het moment

Mensen met ADHD zijn vaak impulsief en enthousiast. Hun brein reageert sterk op dopamine, een neurotransmitter die betrokken is bij motivatie en beloning (Volkow et al., 2009). Hierdoor klinkt een spontaan idee of uitnodiging op het moment zelf als een fantastisch plan. Ze zeggen “ja!” met volle overtuiging, zonder na te denken over de praktische uitvoerbaarheid.

Executieve functies en de reality check

De executieve functies van het brein regelen zaken als planning, taakinitiatie en tijdsbeheer (Barkley, 2010). Bij ADHD werken deze functies minder efficiënt, waardoor het moeilijk is om overzicht te houden en inschattingen te maken. Wat op dinsdagavond een geweldig idee leek, kan op vrijdagochtend aanvoelen als een onmogelijke opdracht.

Vergeten en overprikkeling

Een ander struikelblok is vergeetachtigheid. Mensen met ADHD hebben moeite om niet-direct-urgente informatie actief in hun geheugen te houden (Kofler et al., 2013). Combineer dat met een snel overprikkeld brein en je krijgt een situatie waarin een eerdere ‘ja’ verdwijnt tussen alle andere binnenkomende prikkels en taken.

Sociale dynamiek en schuldgevoel

ADHD’ers zijn zich vaak bewust van dit patroon en voelen zich er schuldig over. Ze willen anderen niet teleurstellen, maar het lukt simpelweg niet altijd om beloftes na te komen. Dit kan leiden tot frustratie bij zowel henzelf als hun omgeving (Tuckman, 2009).

Hoe kun je ermee omgaan?

Voor ADHD’ers helpt het om bewuster ja te zeggen: neem even een pauze en check of het haalbaar is. Hulpmiddelen zoals agenda’s en herinneringen kunnen helpen om afspraken na te komen. En voor de omgeving? Neem het niet te persoonlijk, soms is het brein gewoon even op een andere frequentie afgesteld.

Conclusie

“Ja zeggen en nee doen” is bij ADHD geen kwestie van onwil, maar van hoe het brein werkt. Door begrip en structuur te creëren, kan dit patroon beter worden beheerst. En soms is een beetje flexibiliteit ook gewoon de beste oplossing!

Bronvermelding:

• Barkley, R. A. (2010). Attention-Deficit Hyperactivity Disorder: A Handbook for Diagnosis and Treatment. Guilford Press.
• Kofler, M. J., Rapport, M. D., Bolden, J., Sarver, D. E., & Raiker, J. S. (2013). ADHD and Working Memory: The Impact of Central Executive Deficits. Journal of Abnormal Child Psychology, 41(6), 911-926.
• Tuckman, B. W. (2009). Evaluating Self-Regulation and Motivation: Academic Delay of Gratification. Educational and Psychological Measurement, 69(3), 475-498.
• Volkow, N. D., Wang, G. J., Kollins, S. H., Wigal, T. L., Newcorn, J. H., Telang, F., … & Swanson, J. M. (2009). Evaluating Dopamine Reward Pathway in ADHD. JAMA, 302(10), 1084-1091.